dinsdag 19 april 2016

Isotoon voedsel en paraplu-gespaakte wielen

De beroemdste wielerfilm van ons land werd gedraaid in Eindhoven. Geslepen crack Karel van Loenen spant de goedgelovige detaillist Gijsbert van der Kolk voor zijn versleten karretje. Met desastreuze gevolgen. Van Kooten en De Bie gaven de ondoorgrondelijke krochten van het koersmetier eeuwigheidswaarde. In een rondje om de Catharinakerk.

Het is het najaar van 1985 als de twee Haagse tv-persoonlijkheden naar Oost-Brabant afreizen voor de koersopnames van hun komische speelfilm. Op zondag 22 september wordt de profronde van Eindhoven verreden en de VPRO-ploeg filmt er Kees van Kooten als de listige wielrenner op leeftijd Karel van Loenen. Wim de Bie is zijn trotse sponsor (Schoenorama, het neusje van de schoenzalm!) en tevens zijn ongelooflijk onhandige ploegleider. Waarom de twee maatschappijkritische programmamakers naar de Lichtstad gaan is niet bekend. Misschien kenden zij Eindhovenaar Jan Gisbers, lid van het rondebestuur en zelf ploegleider.

Als het peloton gaat rijden volgen we Van Loenen -rugnummer 99- en consorten door de stad. Veel kantoren en appartementen aan de Vestdijk zijn er nog niet, je kijkt zo naar de Paterskerk. Vanaf hotel Cocagne kun je in de verte de stadsdommel zien liggen. Op het braakliggend terrein zijn net de laatste resten van sigarenfabriek Mignot & De Block opgeruimd. Onze held moet al snel opgeven, ondanks het enthousiasme van zijn ploegleider. Droog constateert Van Loenen: ‘Heel Kwantum rijdt tegen me.’ Om zijn sponsor te overtuigen dat het qua materiaal ook niet best zit, verzucht hij: ‘Ik moet paraplu-gespaakte wielen hebben, anders ben ik niet vooruit te branden!’ Van der Kolk trekt zich zijn verzorgende rol aan en oppert om voor de volgende koers uitsluitend ‘isotoon voedsel’ te nemen.


Van Kooten en De Bie wilden zoveel mogelijk clichés uit de wielersport aan elkaar rijgen en dat is gelukt. De Bie moet als bleue sponsor eerst nog wel worden ingewijd. Zo heeft hij het aan het begin van de film over ‘een racewiel’ en ‘le tour de la France’. Ook denkt hij dat ‘het rennen van wiel’ behoorlijk Nederlands is. Koot is meteen op dreef als Van Loenen (derde in de Ronde van Kortenhoef 1974!). Hij lepelt niet bestaande mederenners op als de Italiaan Bonafidenti, Jacques Plumeau en de Luxemburger Schtroumpf (smurf op zijn Frans). De leperd ziet ook direct brood voor zijn ‘nieuwe, kleine ploeg’ in de najaarsklassiekers. ‘Want de grote laten de kruimels dan aan de kleine.’ Verder is hij helemaal weg van ‘het systeem Raas’.

Gaandeweg vindt coureur Van Loenen steeds grotere uitvluchten om zijn bar slechte fietsen te maskeren. Zo zegt hij na de zoveelste nederlaag: ‘Het is te mooi weer geweest. Dan ben ik nu eenmaal niet op mijn best. Onweer en sneeuw heb ik het liefste. Dat de bliksem zo voor m’n wiel inslaat.’ Apotheose is dat hij zegt een Touretappe te hebben verloren omdat er voor zijn neus een sneltrein een flat inreed met veel slachtoffers tot gevolg. Uitgerekend Van Loenen stond, uitgerekend met 26 minuten voorsprong, voor de betreffende spoorwegovergang te wachten. ‘Wedstrijd afgelast. Logisch natuurlijk. Het waren wel Franse doden, maar ja, toch doden.’


Het loopt slecht af met de sponsor en in minder ernstige mate met zijn renner. Schoenorama gaat failliet, de curator kan kort zijn: ‘Het wordt een opheffertje.’ Dat is ook de ondertitel van de film: het relaas van een opheffertje. Aan het eind zijn de rollen omgedraaid: Van Loenen drijft een snackbar in Italiaanse stijl en Van der Kolk is zijn sandwichman, lopend reclamebord. ‘Stom, gewoon stom’, verzucht hij op straat tijdens zijn enige moment van zelfinzicht.


Voor de vlotte praatjes van Karel van Loenen stond Gerrie Knetemann model, al heeft hij zeker ook wat van de bravoureuze Leo van Vliet. Gijsbert van der Kolk werd gemodelleerd naar Joop Steenbergen, de baas van Kwantum Hallen die destijds de gelijknamige ploeg sponsorde. De schoendetaillist etaleert de dodelijke combinatie van formele ambtelijkheid en geveinsde avontuurlijkheid die veel geldschieters voor en na hem in het wielrennen aan de dag legden. In die zin ging het waarschuwend element in de televisiefilm drie decennia geleden al aan veel ondernemers en bedrijven voorbij.

Het volledige verhaal staat in de voorjaarseditie 2016 van Helden in de wielersport in Brabant, te bestellen via sportmediashop.nl.